Το γλαύκωμα αποτελεί μια ομάδα παθήσεων του οφθαλμού, οι οποίες έχουν σαν κοινό χαρακτηριστικό την καταστροφή του οπτικού νεύρου. Το οπτικό νεύρο αποτελείται από εκατομμύρια νευρικές ίνες, όπως ένα καλώδιο ρεύματος, και μεταφέρει την εικόνα που βλέπουμε από το μάτι στον εγκέφαλο.
Το γλαύκωμα αποτελεί μια ομάδα παθήσεων του οφθαλμού, οι οποίες έχουν σαν κοινό χαρακτηριστικό την καταστροφή του οπτικού νεύρου. Το οπτικό νεύρο αποτελείται από εκατομμύρια νευρικές ίνες, όπως ένα καλώδιο ρεύματος, και μεταφέρει την εικόνα που βλέπουμε από το μάτι στον εγκέφαλο. [Η αναφορά και ανάλυση των διαφόρων τύπων γλαυκώματος δεν αποτελεί στόχο του παρόντος κειμένου.]
Προσοχή: Το γλαύκωμα είναι μία νόσος που αν αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Κατά κανόνα ΔΕΝ έχει συμπτώματα και οι ασθενείς με γλαύκωμα δεν αντιλαμβάνονται την παρουσία της παρά μόνο στα τελευταία στάδια όταν είναι ήδη πολύ αργά. Για το λόγο αυτό η έγκαιρη διάγνωση του είναι σημαντική και προλαμβάνει την δημιουργία σημαντικής βλάβης.
Έτσι όλοι όσοι είναι άνω των σαράντα ετών και ιδιαίτερα όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος, πρέπει να εξετάζονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο για γλαύκωμα.
ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΟ ΓΛΑΥΚΩΜΑ
Οι αιτίες του γλαυκώματος δεν είναι ακόμα απολύτως γνωστές. Στις περισσότερες περιπτώσεις το οπτικό νεύρο καταστρέφεται από την υψηλή πίεση του ματιού και στη μείωση της πίεσης αυτής στοχεύουν όλες οι υπάρχουσες θεραπείες (φάρμακα, laser, χειρουργικές επεμβάσεις). Ουσιαστικά είναι και η μόνη παράμετρος που μπορεί να μετρηθεί σε επίπεδο ιατρείου και για την οποία έχουμε τρόπους να την ελέγξουμε.
Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες κινδύνου που η ύπαρξή τους προδιαθέτει για την εμφάνιση γλαυκώματος. Τέτοιοι είναι το λεπτό πάχος του κερατοειδούς, η προχωρημένη ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, η φυλή (μαύροι), η μυωπία και οι αγγειακές παθήσεις (ημικρανία, σύνδρομο Reynaud, υπόταση, σύνδρομο άπνοιας κατά τον ύπνο).
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ
Κάτι που είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί, είναι το γεγονός ότι αυξημένη πίεση δεν σημαίνει γλαύκωμα, όπως επίσης ότι το γλαύκωμα δεν προϋποθέτει αυξημένη πίεση. Ουσιαστικά το οπτικό νεύρο αντέχει μέχρι κάποια πίεση η οποία είναι απολύτως εξατομικευμένη. Αν η πίεση του ματιού είναι μεγαλύτερη τότε έχουμε γλαύκωμα, ενώ αν είναι μικρότερη δεν έχουμε.
Έτσι μπορεί ένας ασθενής να έχει πίεση 25mmHg και να μην έχει γλαύκωμα, ενώ ένας άλλος με 15mmHg να έχει. Πριν από μερικές δεκαετίες η διάγνωση του γλαυκώματος βασιζόταν μόνο στην μέτρηση της πίεσης. Η εποχή αυτή ευτυχώς έχει παρέλθει και οι περισσότεροι οφθαλμίατροι είναι ενημερωμένοι.
Ο σωστά ενημερωμένος ασθενής δεν ρωτά «Ποια είναι η πίεσή μου?» αλλά «Πώς είναι το νεύρο μου?»
Η διάγνωση του γλαυκώματος γίνεται με την αξιολόγηση του ιστορικού του ασθενούς σε συνδυασμό με τις οφθαλμολογικές εξετάσεις:
Βυθοσκόπηση Οπτικού Νεύρου
Με την βοήθεια ειδικού φακού γίνεται άμεση επισκόπηση του οπτικού νεύρου του ασθενούς και αξιολογείται ως προς το αν είναι φυσιολογικό, ύποπτο ή παθολογικό. Στα χέρια έμπειρου ιατρού, η εξέταση αυτή είναι πολύ σημαντική και είναι συνήθως η πρώτη που θα θέσει την υποψία για την περαιτέρω διερεύνηση του ασθενούς για γλαύκωμα. Η εξέταση αυτή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της τυπικής εξέτασης και πρέπει να γίνεται σε όλους ανεξαιρέτως τους ασθενείς, ανεξαρτήτως της αιτίας για την οποία προσήλθαν στο ιατρείο.
Μέτρηση Πίεσης Ματιού (τονομέτρηση)
Η μέτρηση μπορεί να γίνει με το κλασσικό τονόμετρο Goldmann το οποίο όμως επηρεάζεται από το πάχος του κερατοειδούς. Στο ιατρείο μας χρησιμοποιείται το πολύ πιο εξελιγμένο τονόμετρο Pascal το οποίο μετράει ψηφιακά την πίεση και δεν εξαρτάται από το πάχος του κερατοειδούς.
Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT) Οπτικού Νεύρου
Με την εξέταση αυτή επιτυγχάνεται η αντικειμενική και ποσοτική καταγραφή της βλάβης του οπτικού νεύρου. Στο ιατρείο μας διαθέτουμε OCT τελευταίας γενιάς (Fourier domain OCT) με ανάλυση της τάξης των 6μm, μεγάλη ταχύτητα επεξεργασίας και δυνατότητα τρισδιάστατης απεικόνισης του οπτικού νεύρου και του πάχους της στιβάδας των οπτικών ινών. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα μέτρησης του αριθμού των γαγγλιακών κυττάρων στη περιοχή της ωχράς κηλίδας. Οι απολήξεις των κυττάρων αυτών σχηματίζουν το οπτικό νεύρο. Η καταγραφή αυτών των παραμέτρων συμβάλλει στην πρώιμη διάγνωση του γλαυκώματος, καθώς όπως είναι γενικά αποδεκτό οι δομικές αλλαγές προηγούνται των λειτουργικών στο γλαύκωμα.
Οπτικά πεδία
Με την εξέταση των οπτικών πεδίων γίνεται λειτουργικός έλεγχος του οπτικού νεύρου. Βασίζεται στην ικανότητα του εξεταζομένου να αναγνωρίζει το φως σε κάθε περιοχή του οπτικού του πεδίου. Πρόκειται για μία εξέταση που απαιτεί συνεργασία και καλή κατανόηση της διαδικασίας από τον ασθενή. Προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την ύπαρξη, την σταδιοποίηση και την παρακολούθηση της εξέλιξης της βλάβης. Τα οπτικά πεδία είναι απαραίτητα και, σε όσους πάσχουν από γλαύκωμα, πρέπει να γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Μέτρηση του Πάχους του Κεντρικού Κερατοειδούς (Παχυμετρία)
Η μέτρηση αυτή γίνεται άπαξ και αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο κατά την συλλογή πληροφοριών προκειμένου να διαπιστώσουμε αν κάποιος πάσχει από γλαύκωμα.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ
Η θεραπεία του γλαυκώματος ουσιαστικά αποσκοπεί στην διακοπή της εξέλιξής του, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της βλάβης που προκαλείται είναι μη αντιστρεπτό. Ο μόνος παράγοντας που μπορεί να ελεγχθεί είναι η πίεση του ματιού.
[Υπάρχει συσχέτιση και με την συστηματική πίεση (της καρδιάς) αλλά λόγω της πολυπλοκότητας της δεν θα αναφερθεί στο παρόν κείμενο]
Για την ελάττωση της πίεσης του ματιού υπάρχουν διάφορα θεραπευτικά μέσα:
Φαρμακευτική θεραπεία
Αποτελεί την πιο συχνά εφαρμοζόμενη θεραπεία στο γλαύκωμα. Κάποια φάρμακα στοχεύουν στη μείωση της παραγωγής του υγρού που κυκλοφορεί μέσα στο μάτι και είναι υπεύθυνο για την πίεσή του (Υδατοειδές Υγρό) και άλλα στην αύξηση της αποχέτευσης. Τα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σαν μόνη θεραπεία είτε σαν συνδυασμένη θεραπεία. Πρόκειται ουσιαστικά για σταγόνες (κολλύρια) που εφαρμόζονται με συγκεκριμένη δοσολογία.
Για να είναι αποτελεσματικά τα φάρμακα θα πρέπει να μπαίνουν τακτικά και σε συνεχή βάση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να βάζει ο ασθενής τις σταγόνες του. Ένας απλός τρόπος είναι να γέρνει το κεφάλι προς τα πίσω, να τραβάει προς τα κάτω το κάτω βλέφαρο και να ρίχνει την σταγόνα στο χώρο που δημιουργείται ανάμεσα στο μάτι και στο βλέφαρο. Στη συνέχεια να κλείνει απαλά τα μάτια και να πιέζει με το δάχτυλο στην έσω γωνία του ματιού για περίπου 2-3 λεπτά. Έτσι και το φάρμακο παραμένει περισσότερη ώρα στο μάτι και η πιθανότητα συστηματικών παρενεργειών μειώνεται. Αν χρησιμοποιούνται περισσότερα από ένα φάρμακα την ίδια ώρα της ημέρας, θα πρέπει να περνάνε τουλάχιστον 5 (ιδανικά 20) λεπτά μεταξύ τους.
Όπως όλα τα φάρμακα έτσι και οι σταγόνες για το γλαύκωμα μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες τοπικές ή συστηματικές. Αν παρατηρηθεί κάτι ενοχλητικό απαιτείται η ενημέρωση του ιατρού.
Οι πιο συχνές παρενέργειες είναι αίσθημα ξένου σώματος, κοκκίνισμα των ματιών, δάκρυσμα, θολή όραση, πονοκέφαλος, διαταραχές της καρδιακής συχνότητας (συνήθως βραδυκαρδία) και δυσκολία στην αναπνοή.
Laser θεραπεία για το γλαύκωμα
Με την χρήση ενός είδους laser (ALT, SLT) στοχεύουμε στην αύξηση της αποχέτευσης του Υδατοειδούς Υγρού. Η εφαρμογή μπορεί να επαναληφθεί και δεύτερη φορά αν αυτό είναι αναγκαίο. Η θεραπεία αυτή είναι κατάλληλη για συγκεκριμένους τύπους γλαυκώματος.
Επίσης με άλλο είδος laser (YAG) μπορούμε να δημιουργήσουμε μία τρύπα στην ίριδα (ιριδοτομή) για την πρόληψη και αντιμετώπιση μιας ειδικής κατηγορίας γλαυκώματος (γλαύκωμα στενής γωνίας).
Χειρουργική θεραπεία για το γλαύκωμα
Η χειρουργική γλαυκώματος χρησιμοποιείται συνήθως όταν η συντηρητική θεραπεία με κολλύρια και laser αδυνατεί να ελέγξει το γλαύκωμα. Υπάρχουν πολλών ειδών χειρουργικές θεραπείες για το γλαύκωμα, όλες όμως στοχεύουν στη βελτίωση της αποχέτευσης του Υδατοειδούς Υγρού δημιουργώντας ένα νέο αποχετευτικό σύστημα. Οι πιο συχνές εγχειρήσεις για το γλαύκωμα είναι η τραμπεκουλεκτομή, η εν τω βάθει σκληρεκτομή, η ένθεση βαλβίδων (Ahmed, Baerveldt) και η ένθεση MIGS. Η επιλογή γίνεται από τον ιατρό και φυσικά πάντα σε συνεννόηση με τον ασθενή.
