Τι είναι ο καταρράκτης;

Για να κατανοήσουμε τι είναι ο καταρράκτης θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως λειτουργεί το μάτι. Έχοντας υπόψη ότι το μάτι λειτουργεί (πολύ αδρά) όπως μία φωτογραφική μηχανή, στο μπροστινό του τμήμα υπάρχει ένας βιολογικός σχηματισμός ο οποίος λειτουργεί όπως ο φακός της φωτογραφικής μηχανής και τον ονομάζουμε κρυσταλλοειδή φακό. Ο κρυσταλλοειδής φακός φυσιολογικά είναι διαυγής ώστε να επιτρέπει στο φως να περνάει και να εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή (κάτι σαν το φιλμ ή CCD της φωτογραφικής μηχανής). Καταρράκτης είναι η θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού.

Τι ΔΕΝ ισχύει για τον καταρράκτη

Ο καταρράκτης σε αντίθεση με κάποιες δοξασίες και μύθους:

-         Δεν είναι φίλμ που αναπτύσσεται πάνω στο μάτι

-         Δεν προκαλείται από υπερβολική χρήση των ματιών

-         Δεν μεταδίδεται από το ένα μάτι στο άλλο. Ο καταρράκτης συνήθως εμφανίζεται και στα δύο μάτια. Όμως ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσεται μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των δύο ματιών. Σε καμία όμως περίπτωση δεν ‘μεταδίδεται’ από το ένα μάτι στο άλλο.

-         Δεν προκαλεί μη αναστρέψιμη απώλεια όρασης (εξαίρεση ο συγγενής καταρράκτης ο οποίος εμφανίζεται πολύ σπάνια σε παιδιά).

Τι προκαλεί τον καταρράκτη;

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο καταρράκτης προκαλείται φυσιολογικά λόγω της ηλικίας. Συνήθως εμφανίζεται μετά τα 65. Παρόλα αυτά μπορεί να εμφανιστεί και σε πολύ μικρότερες ηλικίες ιδίως αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό πρόωρου καταρράκτη.

Επίσης ο καταρράκτης μπορεί να εμφανιστεί νωρίτερα ή να εξελιχθεί ταχύτερα σε περιπτώσεις όπως:

-         Ιατρικές παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης

-         Τραυματισμό του οφθαλμού

-         Φάρμακα όπως τα στεροειδή (κορτιζονούχα)

-         Ακτινοβολία

-         Μακρόχρονη και χωρίς προστασία έκθεση στον ήλιο

-         Προηγούμενο οφθαλμολογικό χειρουργείο (π.χ. αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς)

Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει κατά τη γέννηση ή λίγο μετά (συγγενής καταρράκτης)

Ποια είναι τα συμπτώματα του καταρράκτη;

Τα συμπτώματα του καταρράκτη μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των ασθενών. Έτσι οι ασθενείς μπορεί να προσέρχονται στον οφθαλμίατρο με κάποιο ή κάποια από τα παρακάτω:

-         Ελάττωση της όρασης που όμως δεν συνοδεύεται από πόνο. Αυτή είναι και η συχνότερη αιτία που επισκέπτεται κάποιος τον οφθαλμίατρο πιστεύοντας ότι θέλει απλώς αλλαγή στα γυαλιά του.

-         Ελάττωση της νυχτερινής όρασης, ιδίως κατά την οδήγηση, με κύριο σύμπτωμα την ενόχληση από τα φώτα των άλλων αυτοκινήτων ή του δρόμου.

-         Δυσκολία στην ανάγνωση όπου ο ασθενής χρειάζεται πλέον αρκετά δυνατό φως για να διαβάσει.

-         Δυσκολία στην μακρινή όραση με ταυτόχρονη βελτίωση της κοντινής όρασης.

-         Ήπια ευαισθησία στο φως είτε του ηλίου είτε της λάμπας.

-         Διπλωπία (τα βλέπει διπλά) η οποία όμως συνεχίζεται και όταν κλείσει το ένα μάτι (μονόφθαλμη διπλωπία).

-         Ξεθώριασμα των χρωμάτων και συγκεκριμένα ότι τα αντικείμενα φαίνονται περισσότερο κίτρινα ή λιγότερο μπλε.

Πόσο γρήγορα αναπτύσσεται ο καταρράκτης;

Είναι αδύνατον να προβλεφθεί με ακρίβεια πόσο γρήγορα θα εξελιχθεί ο καταρράκτης σε ένα συγκεκριμένο άτομο. Επίσης ο ρυθμός εξέλιξης μπορεί να διαφέρει μεταξύ των δύο ματιών.

Στις περισσότερες περιπτώσεις καταρράκτη, η εξέλιξη είναι προοδευτική μέσα σε μία περίοδο ετών. Σε άλλες περιπτώσεις όπως σε νεότερα άτομα, σε διαβητικούς, καθώς και σε χρήστες κορτιζόνης, ο καταρράκτης μπορεί να εξελιχθεί πολύ γρήγορα σε διάστημα λίγων μηνών.

Είναι αλήθεια ότι ο καταρράκτης πρέπει να ωριμάσει για να μπορεί να χειρουργηθεί;

Η αντίληψη ότι ο καταρράκτης πρέπει να ‘ωριμάσει’ ώστε να μπορεί να χειρουργηθεί αναφέρεται στην παλαιότερη μέθοδο εξαίρεσης του καταρράκτη με μεγάλη τομή και ράμματα που απαιτούσε να έχει σκληρύνει αρκετά ο φακός του ματιού προκειμένου να μπορέσει να αφαιρεθεί. Η μέθοδος αυτή απαιτούσε αρκετές εβδομάδες για την πλήρη αποκατάσταση της όρασης. Η σύγχρονη μέθοδος (φακοθρυψία) που γίνεται μέσω μικρής τομής έχει πολύ καλύτερο τελικό αποτέλεσμα, λιγότερες επιπλοκές και αποκατάσταση της όρασης μέσα σε λίγες μόνο μέρες όταν γίνεται από έμπειρο χειρουργό.

Έτσι κάθε ασθενής ο οποίος έχει ελάττωση της όρασης του λόγω καταρράκτη η οποία τον εμποδίζει στις καθημερινές του δραστηριότητες, μπορεί να χειρουργηθεί με ασφάλεια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η επέμβαση καταρράκτη είναι από τις πιο ασφαλείς επεμβάσεις στην ιατρική γενικότερα. Μάλιστα όσο περισσότερο σκληραίνει ο φακός (‘ωριμάζει’ ο καταρράκτης), τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες επιπλοκών. Από ένα σημείο και μετά δεν μπορεί να γίνει η επέμβαση με φακοθρυψία και θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί η παλιότερη μέθοδος με την μεγάλη τομή και τα ράμματα.

Πως ανιχνεύεται ο καταρράκτης;

Ο οφθαλμίατρος ανιχνεύει τον καταρράκτη με λεπτομερή οφθαλμολογικό έλεγχο. Προσεκτική εκτίμηση μπορεί να αποκλείσει άλλες καταστάσεις που προκαλούν επίσης ελάττωση της όρασης. Για την απώλεια της όρασης μπορεί να ευθύνονται παθήσεις και άλλων τμημάτων του ματιού (κερατοειδής, αμφιβληστροειδής, οπτικό νεύρο κλπ) και μπορεί να εμποδίσουν την βελτίωση της όρασης μετά από μία επέμβαση καταρράκτη. Αν η βελτίωση της όρασης θεωρείται απίθανη ή ασήμαντη, τότε ο οφθαλμίατρος μπορεί να μην συστήσει χειρουργική εξαίρεση του καταρράκτη.

Πως αντιμετωπίζεται ο καταρράκτης;

Ο καταρράκτης αντιμετωπίζεται χειρουργικά και μόνο. Ο ασθενής κατά τη διάρκεια της επέμβασης είναι ξύπνιος διότι η επέμβαση γίνεται με τοπική αναισθησία. Από μία πολύ μικρή τομή 1,8- 2,2 χιλιοστών απομακρύνεται ο θολωμένος φακός (ο καταρράκτης δηλαδή) με τη βοήθεια μηχανήματος υψηλής τεχνολογίας. Στη συνέχεια εισάγεται μέσω της ίδιας τομής ένας συνθετικός φακός ο οποίος ονομάζεται ψευδοφακός. Δεν χρησιμοποιείται ράμμα παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις. Η όλη επέμβαση δεν ξεπερνάει τα 20 λεπτά.

Χρειάζεται να παραμείνει ο ασθενής στην κλινική;

Το χειρουργείο καταρράκτη είναι χειρουργείο ημέρας. Δηλαδή ο ασθενής προσέρχεται το πρωί, κάνει το απαραίτητο προεγχειρητικό έλεγχο και πηγαίνει στο δωμάτιό του. Όταν έρθει η σειρά του μεταφέρεται στο χειρουργείο όπου γίνονται οι απαραίτητες μετρήσεις για τον ενδοφακό. Μετά τη επέμβαση επιστρέφει στο δωμάτιό του. Μετά από λίγο και αφού λάβει τις απαραίτητες οδηγίες φεύγει από την κλινική. Η όλη παραμονή στην κλινική δεν ξεπερνάει συνήθως τις 3-4 ώρες.

Μπορεί να ταξιδέψει ο ασθενής με αεροπλάνο μετά την εγχείρηση;

Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός ως προς το να ταξιδέψει κανείς με αεροπλάνο ακόμη και την ίδια ημέρα του χειρουργείου. Η απαγόρευση ισχύει για άλλες χειρουργικές επεμβάσεις του οφθαλμού όπως η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, αλλά όχι για την επέμβαση καταρράκτη.

Είναι αλήθεια ότι η όραση βελτιώνεται σε προχωρημένη ηλικία (δεύτερη όραση);

Η βελτίωση της όρασης σε προχωρημένη ηλικία αναφέρεται συνήθως στην ικανότητα του ηλικιωμένου να βλέπει ξανά κοντά χωρίς γυαλιά. Αυτό οφείλεται σε αλλαγή της διαθλαστικής δύναμης του φακού του ματιού του λόγω εξέλιξης του καταρράκτη. Ο ασθενής γίνεται στην πραγματικότητα μύωπας.

Είναι αλήθεια ότι ο καταρράκτης αφαιρείται με Laser;

Για την αφαίρεση του καταρράκτη δεν χρησιμοποιείται Laser. Στην φακοθρυψία χρησιμοποιείται ειδικό μηχάνημα το οποίο εφαρμόζει υπερήχους για τον θρυμματισμό και την αφαίρεση του θολωμένου φακού. Στη συνέχεια τοποθετείται κατάλληλος συνθετικός φακός στη θέση αυτού που αφαιρέθηκε.

Πόσο χρονικό διάστημα χρειάζεται για την αποθεραπεία μετά από ένα χειρουργείο καταρράκτη;

Το χειρουργείο του καταρράκτη είναι χειρουργείο ημέρας. Δηλαδή ο ασθενής παραμένει μόνο λίγες ώρες στο νοσοκομείο. Οι περιορισμοί είναι ελάχιστοι και στην πραγματικότητα η μόνη υποχρέωση που έχει ο ασθενής είναι να ενσταλλάσσει τακτικά τα κολλύρια του σύμφωνα με τις οδηγίες του χειρουργού του.

Η όραση αποκαθίσταται μέσα σε λίγες ημέρες, και ουσιαστικά από την ημέρα του χειρουργείου ή την επόμενη μπορεί να επιστρέψει στις δραστηριότητές του.

Είναι αλήθεια ότι μετά το χειρουργείο, ο καταρράκτης μπορεί να υποτροπιάσει (να ξαναβγεί);

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αρκετούς μήνες μετά το χειρουργείο του καταρράκτη (συνήθως 1-2 χρόνια), η διαφανής μεμβράνη που στηρίζει τον συνθετικό φακό (ονομάζεται περιφάκιο) μπορεί να θολώσει και να εμποδίζει την όραση. Σε αυτήν την περίπτωση, η μεμβράνη μπορεί να κοπεί πολύ εύκολα με τη βοήθεια ενός Laser (που ονομάζεται YAG-Laser) χωρίς την ανάγκη χειρουργείου. Η επέμβαση είναι πολύ σύντομη και απολύτως ανώδυνη.

Είναι αλήθεια ότι ο καταρράκτης μπορεί να μεταδοθεί από το ένα μάτι στο άλλο;

Ο καταρράκτης συνήθως εμφανίζεται και στα δύο μάτια. Όμως ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσεται μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των δύο ματιών. Σε καμία όμως περίπτωση δεν ‘μεταδίδεται’ από το ένα μάτι στο άλλο.

Είναι αλήθεια ότι ο καταρράκτης μπορεί να προκληθεί από το πολύ διάβασμα ή την κοντινή εργασία όπως το ράψιμο;

Σε καμία περίπτωση. Ο καταρράκτης είναι μία φυσιολογική εξέλιξη με την πάροδο των ετών. Μπορείτε όμως να παρατείνετε την ηλικία εμφάνισής του ή τον ρυθμό εξέλιξης του υιοθετώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής που να περιλαμβάνει:

1) διακοπή του καπνίσματος

2) ισορροπημένη δίαιτα με πολλά φρούτα και λαχανικά

3) χρήση γυαλιών ηλίου καλής ποιότητας με 100% απορρόφηση των ακτινοβολιών UVA και UVB και αποφυγή κατά το δυνατόν την έκθεση στον ήλιο.