Τα κυριότερα οφθαλμολογικά προβλήματα των νεογνών, βρεφών και παιδιών στα οποία η έγκαιρη διάγνωση έχει θεμελιώδη σημασία είναι τα εξής:

Στραβισμός
Ο στραβισμός (ή αλληθωρισμός) συμβαίνει όταν το ένα μάτι κατευθύνεται υπερβολικά σε μία κατεύθυνση (πχ προς τη μέσα ή προς τα έξω). Η έγκαιρη διάγνωση θα αποκλείσει αν ο στραβισμός οφείλεται σε κάποια παθολογική κατάσταση, πχ κάποιο όγκο, και θα αποτρέψει την μόνιμα ελαττωμένη όραση (αμβλυωπία).
Προσοχή: Είναι μύθος ότι ο στραβισμός «κάποια στιγμή θα περάσει από μόνος του».

Αμβλυωπία (ή αλλοιώς «τεμπέλικο μάτι»)
Είναι ο ιατρικός όρος της απώλειας όρασης σε ένα κατά τα άλλα υγιή οφθαλμό. Αυτό συμβαίνει όταν για κάποιο λόγο το ένα μάτι βλέπει πιο καθαρά από το άλλο. Αν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί μέχρι την ηλικία των 6-8 ετών, η απώλεια όρασης παραμένει για όλη του τη ζωή. Αφορά περίπου 1 στα 25 παιδιά και είναι από τις παθήσεις που πραγματικά θα προλάβει ένας έγκαιρος οφθαλμολογικός έλεγχος.

Διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός)
Στα παιδιά, ψηλοί βαθμοί αυτών των ανωμαλιών και ειδικότερα αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα δύο μάτια, οδηγεί σε αμβλυωπία. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τέτοια προβλήματα δεν γίνονται αντιληπτά ούτε από εσάς τους ίδιους, ούτε από το παιδί σας, καθώς αν το ένα μάτι βλέπει καλά, το παιδί εκτελεί όλες του τις δραστηριότητες χωρίς πρόβλημα (παιχνίδι, γράψιμο, τηλεόραση). Ο παιδοφθαλμίατρος μπορεί να μετρήσει τον βαθμό όλων των διαθλαστικών ανωμαλιών ακόμα και σε ένα παιδί ηλικίας λίγων μηνών και να χορηγήσει αν χρειαστεί γυαλιά ή άλλη θεραπεία.

Απόφραξη ρινοδακρυϊκού πόρου
Το υπερβολικό δάκρυσμα και συχνές μολύνσεις στους πρώτους μήνες της ζωής συμβαίνει σε αρκετά μεγάλο ποσοστό νεογέννητων παιδιών όταν οι δακρυϊκοί πόροι μέσω των οποίων τα δάκρυα διοχετεύονται στη μύτη είναι αποφραγμένοι. Το παιδί είναι βουρκωμένο ακόμα και όταν δεν κλαίει ή όταν κλαίει το ένα μάτι δακρύζει πολύ περισσότερο από το άλλο.
Με κατάλληλη αγωγή και μασάζ στο 96% αυτών των παιδιών η απόφραξη λύεται μέχρι την ηλικία των 12-14 μηνών. Εάν δεν συμβεί αυτό, ο παιδοφθαλμίατρος θα προχωρήσει σε διάνοιξη του πόρου. Η καθυστερημένη διάγνωση και αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης θα οδηγήσει το παιδί στο χειρουργείο σε μεγαλύτερη ηλικία, για μία επέμβαση πολύ βαρύτερη και επίπονη.

Όγκοι (ρετινοβλάστωμα)
Αν και σπάνιος είναι ο συχνότερος οφθαλμικός όγκος των παιδιών. Αν και κακοήθης, η έγκαιρη διάγνωση του έχει εξαιρετικά καλή πρόγνωση αρχικά για τη ζωή, αλλά και την όραση του παιδιού. Εμφανίζεται συνήθως σε ηλικία 6-12 μηνών και είναι από τους κύριους λόγους που επιβάλλεται η προληπτική οφθαλμολογική εξέταση στην ηλικία αυτή.

Πτώση βλεφάρου
Ανάλογα με τη βαρύτητα θα αποφασιστεί η ανάγκη για χειρουργική διόρθωση όχι για κοσμητικούς λόγους, αλλά για λόγους όρασης. Η έντονη πτώση βλεφάρου μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη στην όραση (αμβλυωπία).

Συγγενής (από τη γέννηση) καταρράκτης
Ανάλογα με τη βαρύτητα του ο συγγενής ή παιδικός καταρράκτης πρέπει να αντιμετωπιστεί χειρουργικά ακόμα και από τις πρώτες μέρες της ζωής, έτσι ώστε η πρόγνωση για την όραση του παιδιού στην υπόλοιπη του ζωή να είναι θετική.

Συγγενές (από τη γέννηση) γλαύκωμα
Ακόμα και λίγες εβδομάδες ή μήνες χωρίς διάγνωση και θεραπεία μπορούν να αφήσουν το παιδί με μόνιμο πρόβλημα όρασης ή τύφλωση.

Αμφιβληστροειδοπάθεια των προώρων
Τα πρόωρα παιδιά ανήκουν στην κατηγορία των παιδιών στα οποία εμφανίζονται διάφορα οφθαλμολογικά προβλήματα, συχνότερα από τα άλλα παιδιά. Αν και σπάνια στις μέρες μας, η αμφιβληστροειδοπάθεια είναι η πιο απειλητική από αυτά και μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση.